|
5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
|

16.06.2006 26200
|
|
Kabul Tarihi |
31.05.2006 |
|
5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu |
|
DÖRDÜNCÜ KISIM
Primlere İlişkin Hükümler
BİRİNCİ BÖLÜM
Prim Alınması, Prime Esas Kazanç, Prim Oranları ve Asgari İşçilik
Madde 0081: Prim oranları ve Devlet katkısı
(1) Bu Kanun gereğince alınacak sigorta prim oranları aşağıdaki şekildedir:
a) Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, sigortalının prime esas kazancının % 20'sidir. Bunun % 9'u sigortalı hissesi, % 11'i işveren hissesidir.
b)
(Bent 08.05.2008 tarih ve 26870 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kanun ile Değişmiştir.) Bu Kanunda belirtilen fiilî hizmet süresi zammı uygulanan işlerde 4 üncü maddenin birinci fıkrasının;
1. (1) bendi kapsamında çalışan sigortalılar için uygulanacak malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, bu maddenin (a) bendinde belirtilen % 20 oranına; 40 ıncı maddeye göre 60 fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 1 puan, 90 fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 1,5 puan, 180 fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 3 puan,
2. (c) bendi kapsamında çalışan sigortalılar için ise uygulanacak malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, bu maddenin (a) bendinde belirtilen % 20 oranına; 40 ıncı maddeye göre 60 fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 3,33 puan, 90 fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 5 puan, 180 fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 10 puan,
eklenmesi suretiyle belirlenir ve bu şekilde bulunan oran ile bu maddenin (a) bendinde belirtilen % 20 oranı arasındaki farka ait primin tamamı işveren tarafından ödenir.
c)
(Bent 19.01.2013 tarih ve 28533 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6385 Sayılı Kanun ile Değişmiştir.) (Yürürlüğe girme tarihi : 01.09.2013) Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, sigortalının prime esas kazancının %2,25'idir. (8) Bu primin tamamını işveren öder. Bu oranı %1,5 oranına kadar (8) düşürmeye ya da %2,5 oranına kadar (8) artırmaya Cumhurbaşkanı (7) yetkilidir.
d)
(Bent 25.02.2011 tarih ve 27857 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6111 Sayılı Kanun ile Değişmiştir.) 5 inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilenler için prim oranı, prime esas kazançlarının % 6’sıdır. Bu prim oranının % 1’i kısa vadeli sigorta kolları, % 5’i genel sağlık sigortası primidir. Aynı maddenin birinci fıkrasının (e) bendinde belirtilen kursiyerler için prim oranı, prime esas kazançlarının %5,5’idir. (2) Bu prim oranının % 1’i kısa vadeli sigorta kolları, % %4,5’i (2) genel sağlık sigortası primidir.
e)
(Bent 08.05.2008 tarih ve 26870 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kanun ile Yürürlükten Kaldırılmıştır.)
f)
(Bent 08.05.2008 tarih ve 26870 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kanun ile Değişmiştir.) Genel sağlık sigortası primi, kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tâbi olanlar için 82 nci maddenin birinci fıkrasına göre hesaplanan prime esas kazancın % 12,5'idir. Bu primin % 5'i sigortalı, % 7,5'i ise işveren hissesidir. Yalnızca genel sağlık sigortasına tâbi olanlar ile 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (e) bendi ve bu Kanunun geçici 13 üncü maddesinde belirtilenlerin genel sağlık sigortası primi, prime esas kazancın % 12'sidir. (Cümle 08.03.2017 tarih ve 30001 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6824 Sayılı Kanun ile Eklenmiştir) Ancak, 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (g) bendine tabi olanlar için genel sağlık sigortası primi, prime esas kazancın %3’ü olup, bu oranı %12’ye kadar artırmaya Cumhurbaşkanı (7) yetkilidir.
g)
(Bent 08.05.2008 tarih ve 26870 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kanun ile Değişmiştir.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalılar (a), (c) ve (f) bentlerindeki prim oranlarının toplamı üzerinden primlerini öderler.
h) (Bent 08.05.2008 tarih ve 26870 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kanun ile Eklenmiştir) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındaki sigortalılara bağlanan veya bağlanacak vazife malûllüğü aylıkları ile bunların hak sahiplerine bağlanacak ölüm aylıklarının karşılığı olmak üzere, bu kapsamdaki sigortalılar için kamu idarelerinin bütçelerinden ayrılan sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi ödeneklerinin % 20’si oranında ek karşılık primi alınır. Ayrılan ek karşılık priminin tamamı kurum bütçelerinin yetkili makamlarca onaylanarak yürürlüğe girdiği tarihi takip eden ay başlarından itibaren altı ay içinde ve aylık eşit taksitlerle ödenir. Genel bütçe kapsamındaki idarelerin ek karşılık primleri Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanır.
ı) (Bent 26.05.2008 tarih ve 26887 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kanun ile Eklenmiştir) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin, bu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır. İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak bu Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerini (4) yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna , muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini ise Maliye Bakanlığına (4) vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri, Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır. Ancak Kuruma olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesine göre tecil ve taksitlendiren işverenler ile
(İbare 19.08.2008 tarih ve 26972 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kanun ile Değişmiştir.) 29/7/2003 tarihli ve 4958 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanununa ve 22/2/2006 tarihli ve 5458 sayılı Sosyal Güvenlik Prim Alacaklarının Yeniden Yapılandırılması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile diğer taksitlendirme ve yapılandırma Kanunlarına göre taksitlendiren ve yapılandıran işverenler bu tecil, taksitlendirme ve yapılandırmaları devam ettiği sürece bu fıkra hükmünden yararlandırılır. Bu bent hükümleri; vakıflar tarafından kurulan yükseköğretim kurumları ile okul-aile birliklerince çalıştırılanlar hariç olmak üzere (5) 21/4/2005 tarihli ve 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri ile 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa, 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile 4734 sayılı Kanundan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz.(1) Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz. Bu fıkra ve diğer ilgili mevzuatla sağlanan sigorta prim desteklerinin aynı dönem için birlikte uygulanması halinde, bu destek öncelikle uygulanır.(1)
(8. Cümle 18.01.2019 tarih ve 30659 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7161 Sayılı Kanunun 41. Maddesi ile Yürürlükten Kaldırılmıştır.)
(Son iki cümle 29.05.2013 tarih ve 28661 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kanun ile Yürürlükten Kaldırılmıştır.)
i) (Bent 29.05.2013 tarih ve 28661 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6486 Sayılı Kanun ile Eklenmiştir) Özel sektör işverenlerinin yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak yurt içinden götürülen sigortalılar için, bu maddenin (f) bendine göre prime esas kazanç üzerinden ödenecek primin işveren hissesinin dört (9) puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır. Bu bent hükümlerinden faydalanabilmek için; çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak işverenler tarafından bu Kanun uyarınca verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde Kuruma , muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini ise Maliye Bakanlığına (4) verilmesi, bu sigortalılara ilişkin olarak yatırılması gereken sigorta primi tutarlarının Hazinece karşılanmayan kısmının yasal süresi içinde işverenlerce ödenmiş olması ve bu işverenlerin Kuruma prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması şarttır. Ancak Kuruma olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını 6183 sayılı Kanunun 48 inci maddesine göre tecil ettiren ve taksitlendiren işverenler ile taksitlendirme ve yapılandırma kanunlarına göre taksitlendiren ve yapılandıran işverenler bu tecil, taksitlendirme ve yapılandırmaları devam ettiği sürece bu bent hükmünden yararlandırılır. 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri; 2886 sayılı Kanun ve 4734 sayılı Kanun hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri, 4734 sayılı Kanundan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri; ek 2 nci madde kapsamında uygulanan teşvikten yararlanan işyerleri ile sosyal güvenlik destek primine tabi tutulmak suretiyle çalışanlar hakkında bu bent hükümleri uygulanmaz. Hazineden karşılanan prim tutarları, işverenler bakımından gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz.
j) (Bent 07.09.2016 tarih ve 29824 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6745 Sayılı Kanun ile Eklenmiştir) İsteğe bağlı sigortalılar ve muhtar sigortalılar (6) hariç bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıların malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır. Sigortalıların bu prim indiriminden yararlanabilmeleri için primlerin Hazinece karşılanmayan kısmının yasal süresi içinde ödenmesi, Kuruma kendi sigortalılıklarından kaynaklanan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması şarttır. Ancak Kuruma olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını taksitlendiren veya yapılandıran sigortalılar bu taksitlendirme veya yapılandırma işlemleri devam ettiği sürece bu bent hükmünden yararlandırılır. Borçlanma ve ihya kapsamındaki primlerden dolayı bu indirimden yararlanılmaz. Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz.
k) (Bent 18.05.2018 tarih ve 30425 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7143 Sayılı Kanunun 22. Maddesi ile Eklenmiştir) 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 20 nci maddesi kapsamında genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanan ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla 18 yaşını doldurmuş ve 29 yaşını doldurmamış olanlardan, bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında 1/6/2018 tarihinden itibaren ilk defa sigortalı sayılan gerçek kişilerin primleri, 1 yıl süreyle 82 nci madde uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınır üzerinden Hazinece karşılanır. Adi ortaklıklar ve şahıs şirket ortaklıklarında sadece bir ortak bu fıkra hükmünden yararlandırılır.
(2) (Fıkra 29.05.2013 tarih ve 28661 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6486 Sayılı Kanun ile Eklenmiştir) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı çalıştıran özel sektör işyerlerine (3) uygulanmak üzere, birinci fıkranın (ı) bendinde belirtilen ve Hazinece karşılanan puana, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden altı puana kadar ilave puan eklemeye, sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksini dikkate almak suretiyle ilave puan uygulanacak illeri ve uygulama süresini belirlemeye Cumhurbaşkanı (7) yetkilidir.
(3)
(Fıkra 08.05.2008 tarih ve 26870 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kanun ile Değişmiştir.) Devlet, Kurumun ay itibarıyla tahsil ettiği malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası priminin dörtte biri oranında Kuruma katkı yapar. Devlet katkısı olarak hesaplanacak tutar talep edilen tarihi takip eden 15 gün içinde Hazinece Kuruma ödenir.
(4) (Fıkra 29.05.2013 tarih ve 28661 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6486 Sayılı Kanun ile Eklenmiştir) Yapılan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi hâlinde, işverenler bir yıl süreyle bu maddeyle sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz. Bu madde kapsamındaki teşvikten yersiz olarak faydalanıldığının tespiti hâlinde, yararlanılan teşvik tutarı işverenden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilir.
(5) (Fıkra 29.05.2013 tarih ve 28661 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6486 Sayılı Kanun ile Eklenmiştir) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı tarafından müştereken belirlenir.
(1) ( 25.02.2011 Tarih ve 27857 Sayılı resmi Gazetede Yayınlanan 6111 Sayılı Kanun ile (ı) bendinde yer alan “Bu fıkra hükümleri Kamu idareleri işyerleri ile bu Kanuna göre sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz.” cümlesi “Bu bent hükümleri; 21/4/2005 tarihli ve 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri ile 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa, 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile 4734 sayılı Kanundan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz.” şeklinde, aynı bentte yer alan “Bu fıkrayla düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenler aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır.” cümleleri “Bu fıkra ve diğer ilgili mevzuatla sağlanan sigorta prim desteklerinin aynı dönem için birlikte uygulanması halinde, bu destek öncelikle uygulanır.” şeklinde değiştirilmiştir.)
(2) 23.04.2015 Tarih ve 29335 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 6645 Sayılı Kanun İle birinci fıkranın (d) bendinde yer alan “%13,5’idir.” ibaresi “%5,5’idir.” şeklinde, “%12,5’i” ibaresi “%4,5’i” şeklinde değiştirilmiştir.
(3) ("On ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerlerine" İbaresi 10.02.2016 Tarih ve 29620 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 6663 sayılı Kanun İle "Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı çalıştıran özel sektör işyerlerine" olarak değişmiştir.)
(4) (09.08.2016 Tarih ve 29796 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 6728 sayılı Kanun İle “belgelerinin” ibaresi “belgelerini” şeklinde değiştirilmiş ve (ı) bendine “yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna” ibaresinden sonra gelmek üzere “, muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini ise Maliye Bakanlığına” ibaresi ile (i) bendine “yasal süresi içinde Kuruma” ibaresinden sonra gelmek üzere “, muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin ise Maliye Bakanlığına” ibaresi eklenmiştir.)
(5) (09.12.2016 Tarih ve 29913 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 6764 sayılı Kanun ile “Bu bent hükümleri;” ibaresinden sonra gelmek üzere “vakıflar tarafından kurulan yükseköğretim kurumları ile okul-aile birliklerince çalıştırılanlar hariç olmak üzere” ibaresi eklenmiştir.)
(6)Altı Çizili İbare 29.04.2017 Tarih ve 30052 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 690 Sayılı Khk ile [7077/42 md. ile Aynen Kabul] eklenmiştir.
(7) "Bakanlar Kurulu" İbaresi 09.07.2018 Tarih ve 30473 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 0703 Sayılı KHK'ın 203. Maddesi ile "Cumhurbaşkanı" şeklinde değişmiştir.
(8) "%2'sidir." İbaresi 02.08.2024 Tarih ve 32620 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 7524 Sayılı Kanunun 28. Maddesi ile 01.09.2024 tarihinde yürürlüğe girecek şekilde "%2,25'idir." şeklinde değişmiştir.
(9) "beş" İbaresi 15.01.2025 tarih ve 32783 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7538 Sayılı Kanunun 10. Maddesi ile 1/2/2025 tarihinde yürürlüğe girecek şekilde "dört" şeklinde değişmiştir.