Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre, yıllık beyanname ile beyan edilen gelir veya krom kazancı üzerinden hesaplanan gelir ve kurumlar vergisinden mahsup edilip, mahsuplar sonunda arta kalan tevkif yoluyla kesilen vergilerin ve geçici verginin iadesine ilişkin usul ve esaslar aşağıda açıklanmıştır.
- TEVKİF YOLUYLA KESİLEN VERGİLERİN İADESİ:
Bilindiği üzere, "Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliği" 14.10.1991 tarih ve 21021 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yönetmelikle yeniden düzenlenmiştir. Sözü edilen Yönetmeliğin 52. maddesinde, mükellefler tarafından talep edilmesi halinde, Gelirler Genel Müdürlüğünce belirlenen miktarın iadesinden arta kalan tutarın inceleme raporu beklenmeksizin, bankalara yapılan ödemelerden kesilen vergilerde ise bu vergilerin ilgili saymanlığa yatırıldığına ilişkin belge aranmaksızın, süresiz ve şartsız banka teminat mektubu karşılığında, iade edileceği belirtilmiştir. Aynı maddede ayrıca, "Gelirler Genel Müdürlüğü;
- Sermayelerinin % 51'i veya daha fazlası kamuya ait kuruluşlara yapılacak iadelerde teminat,
- Tam mükellefiyete tabi gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine; bankalarca yapılan ödemelerden kesilen vergilerin iadesinde, bu vergilerin saymanlığa yatırıldığına, ilişkin belge, aranmadan iadeyi yaptırmaya yetkilidir." denilmiştir.
Bu değişiklikler göz önüne alınarak, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre, tevkif suretiyle kesilen vergilerin nakden ve/veya mahsuben iadesi işlemleri aşağıda açıklanan şekilde yürütülecektir.
- Tevkif Yoluyla Kesilen Vergilerin Mahsuplar Sonunda Kalan Kısmının Nakden ve/veya Mahsuben İade Edilebilmesi İçin Aranılacak Belge:
Tevkif yoluyla kesilen vergilerin mahsuplar sonunda kalan kısmının nakden ve/veya mahsuben iade edilebilmesi için, tevkif yoluyla kesilen verginin, vergi sorumlusu tarafından ilgili vergi dairesine yatırılmış olması şarttır.
Mükellefler, sözü edilen vergilerin ilgili vergi dairesine sorumlusu tarafından yatırılmış olduğunu gösterir bir belgeyi ilgili vergi dairesinden alarak, iade ve/veya mahsup talep dilekçelerine ekleyeceklerdir. Ancak Bankalara yapılan ödemeler ile tam mükellefiyete tabi gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bankalarca yapılan ödemelerden kesilen vergilerin iadesine ilişkin taleplere, söz konusu vergilerin ilgili vergi dairesine yatırıldığına dair belge eklenmeyecektir. Bu taleplere, vergi kesintisinin yapıldığını gösteren bir belge eklenecektir.
İade ve/veya mahsup taleplerine sözü edilen belgeyi eklemeyen mükelleflerin iade ve/veya mahsup talepleri yerine getirilmeyecektir.
Bu belgeyi ibraz eden mükelleflerin iade ve/veya mahsup talepleri aşağıdaki bölümlerde açıklanan esaslar çerçevesinde yerine getirilecektir. Öte yandan, iadesi yapılacak tevkifatın ücret ve/veya serbest meslek kazancına ilişkin olması halinde, söz konusu vergilerin kesintiyi yapan sorumlu adına tahakkuk ettiğini gösteren ilgili saymanlıktan alınacak belge ile tevsik edilmesi suretiyle iadesi yapılacaktır.
- Birden Fazla Takvim Yılına Sirayet Eden İnşaat ve Onarma İşlerine Ait İstihkaklardan Tevkif Yoluyla Kesilen vergilerin Nakden ve/veya Mahsuben İadesi:
Bilindiği üzere, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 42 nci maddesine göre, birden fazla takvim yılına sirayet eden İnşaat ve onarma işlerinde kar veya zarar, işin bittiği yıl kati olarak tespit edilmekte ve tamamı o yılın geliri sayılarak vergilendirilmektedir.
Biten işlerle ilgili olarak bu şekilde yapılacak vergilendirmede, söz konusu işler nedeniyle alınan istihkaklardan tevkif yolu ile kesilen vergilerin, beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsubu sonucu arta kalan bir tutarın bulunması halinde; bu tutarın, Gelir Vergisi Kanununun 121 ve Kurumlar Vergisi Kanununun 44 üncü maddesi hükümlerine göre mükelleflere red ve iadesi gerekmektedir.
Gelir Vergisi Kanununun 42 nci maddesi kapsamına giren birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işleri dolayısıyla alınan istihkak bedellerinden tevkif edilmiş bulunan vergilerin, yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde gösterilen gelire dahil kazançlar üzerinden hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinden mahsubu neticesinde, mükellefe iadesi gereken bir verginin kalması halinde, bu vergi aşağıda açıklanan esaslara göre nakden ve/veya diğer vergi borçlarına mahsup edilmek suretiyle iade edilecektir.
- Mahsuplar sonunda kalan ve tutarı 25.000.000 lira ve daha az olanların tamamı, teminat aranmaksızın ve inceleme yapılmaksızın iade edilecektir.
- 25.000.000 lirayı aşan vergilerin ise 25.000.000 lirasının tamamı ile fazlasının % 30'u, teminat aranmaksızın ve inceleme raporu beklenmeksizin red ve iade edilecektir. Arta kalan tutar ise inceleme raporu beklenmeksizin mükellefin talebi üzerine "süresiz ve şartsız banka teminat mektubu" karşılığında red ve iade edilecektir.
- Sermayesinin % 51'i veya daha fazlası kamuya ait olan kuruluşlara yapılacak iadelerde, teminat mektubu aranmayacaktır. Ancak, bu kuruluşlara yapılan iadelerle ilgili olarak inceleme yapılacağı tabiidir.
ÖRNEK:
Münhasıran yıllara sari inşaat ve onarma işi ile iştigal eden mükellef (A)'nın, 1991 yılına ilişkin olarak 1992 yılı Mart ayında verdiği yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, % 5 vergi tevkifatları toplamının mahsubundan sonra arta kalan 200.000.000 liralık iade alacağı bulunmaktadır.
Bu mükellef, 200.000.000 liralık alacağının nakden iade edilmesini talep etmiştir.
Adı geçen mükellefin bu talebi ile ilgili olarak yapılacak işlemler aşağıdaki gibidir.
- İade olunacak alacağın 25.000.000 liralık kısmı ve 25.000.000 lirayı aşan (200.000.000 - 25.000.000 =) 175.000.000 liralık kısmının % 30'u olan (175.000.000 x % 30 =) 52.500.000 liralık kısmı olmak üzere toplam olarak (25.000.000 + 52.500.000 =) 77.500.000 lirası, banka teminat mektubu ve inceleme raporu aranmaksızın nakden iade edilecektir.
- Alacağın 77.500.000 liralık kısımdan arta kalan (200.000.000 - 77.500.000 =) 122.500.000 liralık kısmı da, bu tutarda verilecek banka teminat mektubu karşılığı ve inceleme raporu beklenmeksizin nakden iade edilecektir.
Yıllık beyanname ile beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilen ve mahsuplar sonunda arta kalan tevkif yoluyla kesilen vergilerin, mükelleflerin kendilerinin diğer vergi borçlarına mahsup edilmek suretiyle iadesi de yapılacaktır.
Mahsuben iadelerde, nakden iadelerde olduğu gibi işlem yapılacaktır. Öte yandan, mükelleflerin mahsup taleplerinin hüküm ifade edebilmesi için, bu konuya ilişkin olan dilekçelerine; (1). ve bu bölümde belirtilen belgeleri eklemeleri gerekmektedir. Bu belgelerle birlikte yapılan mahsup talepleri, dilekçenin vergi dairesi kayıtlarına girdiği tarihten itibaren hüküm ifade edecek ve mahsup bu tarih itibariyle yapılmış sayılacaktır. Bu tarihten itibaren, mükelleflerin iade olunacak alacaklarından mahsubunu talep ettikleri vergi borçları için gecikme zammı uygulanmayacaktır.
- Tevkif Yoluyla Ödenen Diğer Gelir ve Kurumlar Vergilerinin Nakden ve/veya Mahsuben İadesi:
Gelir Vergisi Kanununun 121 ve Kurumlar Vergisi Kanununun 44 üncü maddesine göre yapılacak iadelerde yukarıda belirtilenler dışında kalan iade işlemlerinde, 25.000.000 liraya kadar olanlarda teminat mektubu ve inceleme raporu aranmayacaktır. 25.000.000 lirayı aşan iade işlemlerinde ise bu miktarın üzerindeki tutar, "süresiz ve şartsız banka teminat mektubu" karşılığında inceleme raporu beklenmeksizin iade edilecektir. Sermayesinin % 51'i veya daha fazlası kamuya ait olan kuruluşlara yapılacak iadelerde, teminat mektubu aranmayacaktır. Ancak, bu kuruluşlara yapılan iadelerle ilgili olarak inceleme yapılacağı tabiidir.
Bu konudaki mahsuben iadelerde de aynı şekilde işlem yapılacaktır.
- Vergi İadesinde Kullanılmak Üzere Bankalarca Verilecek Teminat Mektuplarının Şekil ve Muhtevası i1e İadesi ve Paraya Çevrilmesi:
Gelir Vergisi Kanununun 121 ve Kurumlar Vergisi Kanununun 44 üncü maddesine göre yapılacak iadelere ilişkin olan banka teminat mektuplarının, paraya çevrilmeleri konusunda sınırlayıcı hiçbir şartı taşımamaları ve 1.8.1988 tarih ve 19886 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 28 seri No'lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği ekinde yer, alan "Kesin Teminat Mektubu" niteliğinde olmaları gerekmektedir. Söz konusu Tebliğ ekinde yer alan banka teminat mektubu niteliğinde olmayan ve paraya çevrilmesi konusunda şart ihtiva eden banka teminat mektupları kabul edilmeyecektir.
Teminat mektubuna dayanılarak nakden ve/veya mahsuben yapılan iadelerde ilgili vergi incelemesi yapılması esastır. Banka teminat mektupları ancak, vergi inceleme raporlarına dayanılarak mükelleflere iade edilecektir.
Öte yandan, teminat mektubu alınmak suretiyle yapılan nakden ve/veya mahsuben iadelerle ilgili tarh zamanaşımı süresi dolmuş bulunanların teminat mektupları, inceleme raporu beklenmeksizin iade edilecektir.
- Vergi İadesinde Dikkate Alınacak Diğer Hususlar:
Bu Tebliğin yayımlandığı tarihten önce verilen gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri üzerine hesaplanan iadesi gereken vergiler hakkında bu Tebliğde yapılan açıklamalara göre işlem yapılacaktır.
- YILLIK BEYANNAME ÜZERİNDEN HESAPLANAN VERGİDEN MAHSUP EDİLECEK GEÇİCİ VERGİ TUTARI İLE MAHSUPLAR SONUNDA KALAN GEÇİCİ VERGİ TUTARININ İADESİ:
Bilindiği üzere, 157 seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde ve 38 seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde yıl içinde tevkif suretiyle ödenen vergilerin, geçici vergi tahakkuk tutarından terkin edilmek suretiyle mahsup edileceği açıklanmıştır. Bakanlığımıza intikal eden olaylardan; bazı mükellefler tarafından geçici vergi tahakkuk tutarının, tevkif suretiyle kesilen vergilerin terkin edilmek suretiyle düzeltilmiş olmasına rağmen, yıllık beyanname üzerinden hesaplanan nihai vergiden geçici verginin düzeltilmeden önceki tahakkuk tutarının mahsup edildiği anlaşılmıştır.
Yıllık beyanname üzerinden tahakkuk eden geçici vergi tutarı; yıl içinde tevkif yoluyla kesilen vergiler (terkin yoluyla) mahsup edilmek suretiyle düzeltilmiş ise düzeltme sonunda kalan bu tutar, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilecektir. Tevkif yoluyla ödenen ve geçici verginin terkin edilmesinde dikkate alınan vergiler de beyanname üzerinden hesaplanan vergiden ayrıca mahsup edilecektir.
Öte yandan, beyanname üzerinden mahsup edilemeyen geçici vergi tutarının nakden iade edilebilmesi için, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunu hükümlerine göre vergi dairelerine yazılı olarak başvuruda bulunulması gerekmektedir. Bu husus 157 seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 38 seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde açıklanmıştır. Bu uygulamada, gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi ile beyan edilen matrah üzerinden hesaplanan gelir ve kurumlar vergisinden, geçici verginin mahsubu sonucu iadesi gereken bir miktarın bulunması ve bu tutarın beyannamenin ilgili tablosuna yazılmış olması, mükellefçe yazılı olarak yapılmış iade talebi olarak kabul edilecektir. Geçmiş yıllara ilişkin iadeler hakkında da bu Tebliğde yer alan açıklamalara göre işlem yapılacaktır.
Diğer taraftan, geçici verginin iadesinde, inceleme raporu ve teminat aranmayacak, diğer iadelerde aranan 25.000.000 liralık sınır da dikkate alınmayacaktır. Ancak, geçici verginin ödendiğine dair belgenin aranılacağı tabiidir.
ÖRNEK 1:
Serbest meslek erbabı (A)'nın 1992 takvim yılı Mart ayında 1991 yılı gelirleri için verdiği yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinden 1992 yılına ilişkin olarak tahakkuk eden geçici vergi tutarı 30.000.000 liradır. Bu mükellef; serbest meslek kazancı ile ilgili olarak yıl içinde kendisinden 18.000.000 lira tevkif suretiyle vergi kesildiğini tevsik etmiştir.
Mükellefin tevkif suretiyle ödediği 18.000.000 lira tutarındaki verginin 16.000.000 liralık kısmı, yıl içinde geçici vergi tahakkuk tutarından terkin edilmek suretiyle mahsup edilmiştir. Geçici verginin arta kalan kısmı ise ödenmiştir.
Bu mükellefin 1993 yılı Mart ayında vereceği yıllık beyanname üzerinden mahsup edilebileceği geçici vergi tutarı (30.000.000 - 16.000.000 =) 14.000.000 lira, mahsup edilecek tevkif suretiyle ödenen vergi ise 18.000.000 lira olacaktır.
ÖRNEK 2:
İki ortaklı (B) Limited Şirketinin; 1991 yılında 1990 vergilendirme dönemi için verdiği kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden 1991 yılına ilişkin olarak tahakkuk eden geçici vergi tutarı 150.000.000 lira olup, bu tutarın tamamı ödenmiştir.
Bu kurumun, 1991 yılına ilişkin olarak 1992 yılı Nisan ayında verdiği beyanname üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi 80.000.000 lira, hesaplanan geçici vergi de (80.000.000 % 50 =) 40.000.000 liradır.
Bu şirketin, 1991 yılına ilişkin olarak ödediği geçici vergi tutarından 1992 yılı Nisan ayında verdiği yıllık beyanname üzerinden 1991 yılı kazancına ilişkin olarak hesaplanan 80.000.000 lira tutarındaki kurumlar vergisi ile 40.000.000 lira tutarındaki geçici vergi indirildikten sonra [150.000.000 - (80.000.000 + 40.000.000) =] 30.000.000 lira tutarında mahsubu gereken geçici vergi kalacaktır. Bu tutar, varsa şirketin diğer vergi borçlarına mahsup edilecektir. Şirketin diğer vergi borcunun olmaması ve kurumlar vergisi beyannamesinin geçici vergi ile ilgili bölümün doldurulmuş olması şartıyla, söz konusu 30.000.000 liralık tutar, inceleme raporu ve teminat mektubu aranmaksızın nakden iade edilecektir.
- KALDIRILAN GENEL TEBLİĞ:
163 seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği, bu Tebliğin yayımı tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.