09.04.2003 tarih ve 4842 Sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununda yapılan değişiklikler ile ilgili olarak aşağıdaki açıklamaların yapılmasına gerek duyulmuştur.
- Yatırım İndirimi İstisnası
Daha önce Gelir Vergisi Kanununun Ek 1-6 maddelerinde düzenlenmiş olan yatırım indirimi istisnası, aynı Kanunun 19 uncu maddesinde yeniden düzenlenmiştir.
Yapılan düzenleme ile yatırım indirimi istisnasından yararlanabilmek için teşvik belgesi alma zorunluluğu kaldırılmıştır. Bu kapsamda ticari veya zirai kazançları bilanço esasına göre tespit edilen mükellefler (kurumlar vergisi mükellefleri dahil), düzenlemenin yürürlük tarihi olan 24.04.2003 tarihinden itibaren, faaliyetlerinde kullanmak üzere satın aldıkları veya imal ettikleri amortismana tabi iktisadi kıymetlerin maliyet bedellerinin % 40'ını vergi matrahlarının tespitinde ilgili kazançlarından yatırım indirimi istisnası olarak indirim konusu yapabileceklerdir.
Hangi iktisadi kıymetlere yönelik harcamaların yatırım indirimi istisnasından yararlanamayacağı maddede belirtilmiştir. Ayrıca, yeni düzenlemede öngörülen yatırım harcamalarının yatırım indiriminden yararlanma uygulamasına yer verilmemiştir.
24.04.2003 tarihinden önce yapılan başvurulara istinaden düzenlenen veya düzenlenecek yatırım teşvik belgeleri kapsamında yapılmakta olan veya yapılacak yatırımlara konu iktisadi kıymetler için yatırım indirimi istisnası ile ilgili olarak 4842 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan hükümler uygulanacaktır.
4842 sayılı Kanunla değiştirilmeden önceki hükümler çerçevesinde yatırım indiriminden yararlanma hakkı olan mükellefler, 24.04.2003 tarihinden sonraki ilk geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verileceği tarihe kadar (hesap dönemi takvim yılı olanlar için 15.05.2003) tercihlerini bağlı bulundukları vergi dairesine bildirmeleri kaydıyla yatırım indirimi istisnasından yeni düzenleme çerçevesinde yararlanabileceklerdir. Birden fazla yatırım teşvik belgesinin bulunması halinde, bu tercihin alınmış olan yatırım teşvik belgelerinin tamamı için yapılması gerekmektedir. Bu durumda, teşvik belgeleri kapsamındaki yatırımlarla ilgili olsa dahi 24.04.2003 tarihinden itibaren yapılacak harcamalar için (öngörülen yatırım harcamaları kapsamında daha önce yatırım indirimi istisnasından yararlanmış olanlar hariç) yeni düzenleme çerçevesinde yatırım indirimi istisnasından yararlanılabilecektir.
- Hisse Senetlerinin Elden Çıkarılmasından Doğan Kazançların Vergilendirilmesi
Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde yapılan değişiklik ile gerçek kişilerce, tam mükellef kurumlara ait hisse senetlerinin bir yıl süreyle elde tutulduktan sonra elden çıkarılması halinde sağlanan kazançların değer artışı kazancı olarak vergilendirilmemesi sağlanmıştır.
Bu değişiklik 2003 yılı gelirlerine de uygulanmak üzere 24.04.2003 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.
- Gelir Vergisi Tarifesi
Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesinde yer alan gelir vergisi tarifesi yeniden düzenlenmiştir. Buna göre, 2003 yılında, gelir vergisine tabi gelirler;
| 5.000.000.000 |
liraya kadar |
% 20 |
| 12.000.000.000 |
liranın |
5.000.000.000 |
lirası için |
1.000.000.000 |
lira, fazlası |
% 25 |
| 24.000.000.000 |
liranın |
12.000.000.000 |
2.750.000.000 |
% 30 |
| 60.000.000.000 |
liranın |
24.000.000.000 |
6.350.000.000 |
% 35 |
| 120.000.000.000 |
liranın |
60.000.000.000 |
18.950.000.000 |
% 40 |
| 120.000.000.000 |
liradan fazlasının |
120.000.000.000 |
42.950.000.000 |
% 45 |
oranında vergilendirilecektir.
Ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde, yukarıdaki tarifede yer alan vergi oranları beş puan indirilmek suretiyle uygulanacaktır. Buna göre, 2003 yılında ücret gelirleri;
| 5.000.000.000 |
liraya kadar |
% 15 |
| 12.000.000.000 |
liranın |
5.000.000.000 |
lirası için |
750.000.000 |
lira, fazlası |
% 20 |
| 24.000.000.000 |
liranın |
12.000.000.000 |
2.150.000.000 |
% 25 |
| 60.000.000.000 |
liranın |
24.000.000.000 |
5.150.000.000 |
% 30 |
| 120.000.000.000 |
liranın |
60.000.000.000 |
15.950.000.000 |
% 35 |
| 120.000.000.000 |
liradan fazlasının |
120.000.000.000 |
36.950.000.000 |
% 40 |
oranında vergilendirilecektir.
- Geçici Vergi Oranı
Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 120 nci maddesinde, gelir vergisi mükelleflerinin tabi olacakları geçici vergi oranı, aynı Kanunun 103 üncü maddesinde yer alan gelir vergisi tarifesinin ilk gelir dilimine uygulanan oran olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda, 4842 sayılı Kanunla gelir vergisi tarifesinde yapılan değişiklik geçici vergi oranını da değiştirmiş olup, söz konusu değişiklik 2003 yılı gelirlerine uygulanmak üzere, 24.04.2003 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.
Buna göre, gelir vergisi mükelleflerinin birinci geçici vergi dönemi 31.03.2003 tarihinde sona erdiğinden, bu mükelleflerin birinci geçici vergi dönemine ilişkin olarak beyan ettikleri geçici vergi matrahlarına % 15 oranı uygulanacak, müteakip dönemlere ait geçici vergi matrahları ise % 20 oranında vergiye tabi tutulacaktır.
- Özel İndirim, Sakatlık İndirimi ve Özel Gider İndirimi
4842 sayılı Kanunla yapılan düzenlemede özel indirim ve özel gider indirimi uygulamaları kaldırılarak bunların yerine geçmek üzere "Ücretlilerde vergi indirimi" başlığı altında Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 121 inci maddesinde düzenleme yapılmıştır. Ayrıca, sakatlık indirimi de özel gider indiriminin kaldırılmasına paralel olarak yeniden düzenlenmiştir.
Bu düzenlemeler 01.01.2004 tarihinde yürürlüğe gireceğinden 2003 yılı boyunca özel indirim, sakatlık indirimi ve özel gider indirimi uygulamalarına eskiden olduğu gibi devam edilecektir.
- Okul ve Yurt İnşası İçin Yapılan Harcamaların İndirim Konusu Yapılması
Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinin birinci fıkrasının 2 numaralı bendinde yapılan değişiklik mükelleflere, söz konusu bentte sayılan kamu idare ve müesseselerine bağışladıkları okul ve yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu inşaası dolayısıyla yaptıkları harcamaların, bu tesislerin inşaası için bu kuruluşlara yaptıkları her türlü bağış ve yardımların ve mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yaptıkları her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımların tamamını yıllık beyanname ile bildirecekleri gelirlerinden indirebilmelerine olanak sağlamıştır.
Düzenleme 24.04.2003 tarihinde yürürlüğe girmiş olduğundan, sınırsız indirim olanağından ancak bu tarihten sonra yapılan bağış ve yardımlar için yararlanılabilecektir.
- Eğitim ve Sağlık Harcamalarının İndirim Konusu Yapılması
4842 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinde yapılan bir diğer değişiklik ile de mükelleflerin beyan edilen gelirin % 5'ini aşmaması, Türkiye'de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yaptıkları eğitim ve sağlık harcamalarını gelir vergisi matrahının hesabında yıllık beyanname ile bildirilen gelirden indirebilmelerine olanak sağlanmıştır.
Söz konusu harcamaları dolayısıyla ücretlerinin vergilenmesinde indirimden yararlanan ücretliler, aynı harcamalarını bu hükümden yararlanarak diğer gelirlerinin vergilendirilmesinde indirim konusu yapmayacaklardır.
Düzenleme 24.04.2003 tarihinde yürürlüğe girmiş olduğundan, bu tarihten sonra yapılan harcamalar 2003 yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilen gelirden indirilecektir.
- Yıllık Beyannamenin Verilme ve Gelir Vergisi Ödeme Zamanları
4842 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanununun yıllık beyannamenin verilme zamanlarına ilişkin 92 nci maddesinde yapılan değişiklikle, geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından oluşan mükellefler için beyanname verme zamanını Ocak ayı olarak belirleyen düzenleme kaldırılmıştır.
Yeni düzenlemeye göre bir takvim yılına ait beyanname, gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olması halinde izleyen yılın Şubat ayı, diğer tüm hallerde ise izleyen yılın Mart ayı içinde verilecektir.
Yıllık beyana tabi gelirler üzerinden tahakkuk eden vergilerin ödenmesinde uygulanan taksit sayısı üçten ikiye indirilmiştir. Bu kapsamda, Şubat ayı içerisinde verilmesi gereken beyanname ile bildirilen gelir üzerinden tahakkuk ettirilen gelir vergisi Şubat ve Haziran aylarında, Mart ayı içerisinde verilmesi gereken beyanname ile bildirilen gelir üzerinden tahakkuk ettirilen gelir vergisi ise Mart ve Temmuz aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenecektir.
2002 yılına ilişkin olarak verilmiş olan yıllık beyannameler üzerinden hesaplanan vergiler üç eşit taksitte ödenmeye devam edilecektir.
- Diğer Hususlar
Gelir Vergisi Kanununda 4842 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle kar paylarının vergilendirilmesi ve gelirin toplanarak yıllık beyanname ile beyan edilmesine yönelik düzenlemelerde de değişiklik yapılmıştır.
Kar paylarının vergilendirilmesi konusunda yapılan değişiklikle vergi alacağı sistemi kaldırılmış ve kurum bünyesinde yapılan vergi tevkifatının tamamının kar payının yıllık beyanname ile beyan edilmesi halinde yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilmesine olanak sağlanmıştır. Kar payları üzerindeki toplam vergi yükünün azaltılması ve bu yükün gelir vergisi tarifesinde yer alan en yüksek orana yaklaştırılması amacıyla da elde edilen kar paylarının yarısının gelir vergisinden istisna edilmesi yönünde düzenleme yapılmıştır.
Bir takvim yılı içerisinde elde edilen gelirlerin toplanarak yıllık beyanname ile beyan edilmesi konusunda da değişiklik yapılmış ve genel kural olarak gelirin belirli bir düzeyi aşması halinde gelirin toplanarak beyan edilmesi hedeflenmiştir.
2003 yılında elde edilen gelirlerin vergilendirilmesinde uygulanacak bu düzenlemeler ve bu Tebliğin diğer bölümlerinde ana hatlarıyla değinilen diğer değişiklikler konusunda daha detaylı açıklamalar izleyen tarihlerde yayımlanacak tebliğler ile yapılacaktır.