Diğer taraftan, 12.11.1999 tarihinde Bolu ve çevresinde meydana gelen deprem nedeniyle Bolu ve Düzce İllerinin merkez ve ilçelerinde bulunan mükelleflerin durumu da 12.11.1999 tarihinden itibaren mücbir sebep hali kapsamı içerisinde değerlendirilmiştir. Bu mükelleflerin, 12.11.1999 tarihinden sonraya rastlayan beyannameleri verme ve bu beyannameler üzerinden tahakkuk edecek vergileri ödeme süreleri mücbir sebep halinin sona erdiği tarihe kadar uzamış bulunmaktadır.
- Mücbir Sebep Hali Sona Eren Mükellefler
Depremin yol açtığı hasarlar, il ve ilçeler itibariyle farklı boyutlarda meydana gelmiştir Ayrıca mükellefiyeti yukarıda sayılan il ve ilçeler dışında bulunan mükellefler de depremden çeşitli biçimlerde etkilenmiştir. Bu hususlar göz önünde bulundurularak mücbir sebep hali devam eden il merkezleri ve ilçeler esas alınmak suretiyle mücbir sebep hali sona eren mükellefler aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
Gelir veya kurumlar vergisi yönünden mükellefiyet kaydı, Sakarya, Bolu ve Düzce İllerinin merkezi ve İlçeleri ile Kocaeli İlinin Gölcük ve Karamürsel İlçeleri dışında bulunan mükelleflerden bu Tebliğin yayım tarihine kadar faaliyetine başlamış veya öteden beri faaliyetine devam etmekte olanlar için (Vergi Usul Kanununun 14 üncü maddesi hükmü dikkate alınarak) 10.01.2000 tarihinde, faaliyetine bu tarihten sonra başlayanlar için faaliyete başladıkları tarih itibariyle, mücbir sebep hali sona ermektedir. Mücbir sebebin sona erdiği yerlerde deprem nedeniyle faaliyetine başlayamamış mükellefler için mücbir sebep hali faaliyetlerine yeniden başladıkları tarihe kadar devam edecektir.
Şu kadar ki hiçbir şekilde faaliyetlerini sürdürmeyecek mükelleflerin durumu işi bırakma sayılması nedeniyle bunlar Vergi Usul Kanununun 115 inci maddesi kapsamında değerlendirilerek gerekli işlemler yapılacaktır.
Mücbir sebep hali devam eden mükelleflerin herhangi bir bildirimde bulunmalarına gerek bulunmamaktadır.
- Beyanname Verme Süresi
Mücbir sebep hali sona eren mükellefler, mücbir sebep halinin başladığı 17.08.1999 tarihi ile sona erdiği 10.01.2000 tarihleri arasında verilmesi gereken beyannamelerini; 11.01.2000 tarihine (bu tarih dahil) işlemeyen sürenin eklenmesi ile bulunacak beyanname verme süresi içinde vereceklerdir.
Buna göre;
- Temmuz/1999 dönemine ilişkin olup, 20.08.1999 tarihi mesai saati sonuna kadar verilmesi gereken muhtasar beyannamenin 14.01.2000 tarihi mesai saati sonuna kadar,
- Temmuz/1999 dönemine ilişkin olup, 25.08.1999 tarihi mesai saati sonuna kadar verilmesi gereken katma değer vergisi beyannamesinin 19.01.2000 tarihi mesai saati sonuna kadar,
- Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık/1999 dönemlerine ilişkin muhtasar beyannamelerin 30.01.2000 (bu tarihin tatile rastlaması nedeniyle 31.01.2000) tarihi mesai saati sonuna kadar,
- Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık/1999 dönemlerine ilişkin katma değer vergisi beyannamelerinin 04.02.2000 tarihi mesai saati sonuna kadar,
- 1999 yılı üçüncü geçici vergi dönemine ilişkin olarak 15.11.1999 tarihi mesai saati sonuna kadar verilmesi gereken geçici vergi beyannamesinin 24.02.2000 tarihi mesai saati sonuna kadar,
verilmesi gerekmektedir. Bu süreler içerisinde verilen beyannamelerin kanuni süreleri içerisinde verilmiş sayılacağı tabiidir.
Beyanname verme süreleri mücbir sebep halinin devam ettiğinin kabul edildiği süreye rastlayan diğer beyannamelerde de beyanname verme süreleri yukarıda açıklandığı şekilde hesaplanacaktır.
- Ödeme Süresi
Mücbir sebep hali sona eren mükelleflerin, bu beyannamelerine göre tahakkuk edecek vergilerini de beyanname verme süresi içinde ödemeleri gerekmektedir. Ancak mücbir sebep halinin devam ettiği süre içinde verilmesi gereken beyannameler üzerine tahakkuk eden vergilerin aynı süre içinde ödenmesi mükellefleri zor durumda bırakabilecektir.
Bu nedenle, Doğal Afetlerde Yapılacak Yardımların Düzenlenmesi ile Vergilerin Ödeme Sürelerinin Uzatılmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 576 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden, beyanname verme süreleri mücbir sebep halinin devam ettiği süre içinde kalan vergilendirme dönemlerine ilişkin olarak verilecek beyannameler üzerine tahakkuk edecek vergi, fon ve payların ödeme süreleri belirlenerek daha sonra bir Tebliğle duyurulacaktır.
- 406 ve 407 Seri No'lu Tahsilat Genel Tebliğleri ile Ödeme Süresi Uzatılan Vergilerin Ödeme Süresi
Doğal Afetlerde Yapılacak Yardımların Düzenlenmesi ile Vergilerin Ödeme Sürelerinin Uzatılmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 576 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden; 406 ve 407 Seri No'lu Tahsilat Genel Tebliğlerinde belirtilen yerlerde mükellefiyet kaydı bulunan mükelleflerin, vade tarihi 17.08.1999 ile 01.11.1999 tarihleri (bu tarihler dahil) arasına rastlayan her türlü vergi, harç, fon ve paylar ile bunların ferileri ve cezalarının ödeme süresi de vadelerinin bitim tarihinden itibaren bu yerlerde mücbir sebep halinin ortadan kalktığı tarihin mesai saati bitimine kadar uzatılmıştı.
Bu tebliğle mücbir sebep hali sona erdiği belirtilen mükelleflerin, anılan Tebliğlerle ödeme süreleri uzatılan ve Vergi Usul Kanununun 115 inci maddesine göre terkin kapsamına girmeyecek vergilerinin 11.01.2000 tarihi mesai saati bitimine kadar ödenmesi gerekmekte birlikte, ödemede zor duruma düşmemeleri için ödeme süreleri daha sonra belirlenerek duyurulacaktır.
- Afete Uğrayan Ticari Malların Kıymet Takdiri
Vergi Usul Kanununun 278 inci maddesi uyarınca tabii afetler yüzünden iktisadi kıymetlerinde önemli bir azalış olan emtianın emsal bedeli ile değerlenmesi ve aynı Kanunun 267 nci maddesine göre de emsal bedelinin takdir komisyonunca takdir edilmesi gerekmektedir. Emtiası zarar gören mükelleflerce vergi dairelerine yapılan müracaatlar, süratle takdir komisyonlarına intikal ettirilecek, komisyonlar bu işleri öncelikli ve ivedi olarak görüşecekler ve komisyonların belirlediği bedellere göre mükelleflerce zarar kaydı yapılabilecektir.
- Fevkalade Amortisman
Depremden zarar gören amortismana tabi iktisadi kıymetler için Bakanlığımızca genel bir amortisman oranı belirlenememesi nedeniyle amortismana tabi iktisadi kıymetleri zarar gören mükelleflerin vergi dairesine fevkalade amortisman oranı belirlenmesi talebi ile başvurmaları gerekmektedir.
Bu başvurular süratle takdir komisyonlarına intikal ettirilerek söz konusu kıymetlerin değerleri takdir edilecektir. Komisyonlar bu işleri öncelikli ve ivedi olarak görüşeceklerdir.
Diğer taraftan, defterdarlıklarca vergi denetmenlerine mükelleflerin kayıtlarından iktisadi kıymetlerin net aktif değerleri tespit ettirilecektir. Bu işleri müteakiben fevkalade amortisman nispetine ilişkin dosyalar derhal Bakanlığımıza gönderilecektir.
- Geçici Takdir Komisyonları
Gerek afete uğrayan malların takdiri, gerek fevkalade amortismanla ilgili olarak defterdarlıklarca ihtiyaç duyulması halinde daha önce kurulmuş bulunanlara ilave olarak geçici takdir komisyonları oluşturulabilecektir.
- Defter ve Belgeleri Tabii Afet Nedeniyle Zayi Olanlar
Tabii afet nedeniyle defter ve belgeleri zayi olan mükelleflerin, durumu Türk Ticaret Kanunun 68 inci maddesi uyarınca yetkili mahkeme kararı ile belgelemeleri gerekmektedir. Ancak bu hükmün uygulanmasıyla ilgili olarak 7269 Sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında 574 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile bu Kanuna eklenen Geçici 15 inci madde uyarınca 17 Ağustos 1999 tarihinde vuku bulan depremde;
- Türk Ticaret Kanununa ve Vergi Usul Kanununa göre tutulması ve tasdiki zorunlu defterleri ile kullanmak mecburiyetinde bulunduğu belgelerini kaybeden mükellefler durumu öğrendikleri tarihten itibaren 2 ay içinde yetkili mahkemeden kendilerine bu durumu tespit eden bir belge verilmesini isteyebileceklerdir.
- Bunun yanı sıra tabii afete uğrayan yerlerde bulunan mükellefler, defter ve belgelerinin zayi olduğuna ilişkin belgeyi dilerlerse il veya ilçe idare kurullarından da alabileceklerdir. Bu şekilde alınan belgeler de yetkili mahkemeden alınmış belge sayılacaktır.
Deprem nedeniyle defterleri zayi olan mükellefler, mücbir sebebin sona erdiği tarihten itibaren en geç 15 gün içinde yeni defter tasdik ettirerek bu defterleri tutacaklardır.
- Defter ve Belgeleri Zayi Olanların Gelir veya Kurumlar Vergisi Matrahlarının Tespiti
Deprem nedeniyle defter ve belgeleri zayi olan mükelleflerin 1999 yılına ilişkin gelir veya kurumlar vergisi matrahları takdir komisyonlarınca belirlenecektir.
- Katma Değer Vergisi
- Vergi İndirim ve İadesi
Katma Değer Vergisi Kanununun 29/4 üncü maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye dayanılarak, deprem nedeniyle defter ve belgelerinin zayi olduğunu 5 inci bölümde belirtildiği şekilde ispat eden mükelleflerin defter ve belgelerini ibraz edememeleri nedeniyle indirimleri red edilmeyecektir. Bu mükelleflerin nakden veya mahsuben talep ettikleri katma değer vergisi iadeleri, iade talebi ile ilgili alış ve giderlere ait katma değer vergilerinin satıcılar tarafından beyan edilip ödendiğinin (satıcının defter ve belgelerinin zayi olması halinde ilgili dönemde verginin ödendiğinin satıcının bağlı olduğu yer vergi dairesi kayıtlarıyla veya satıcının ibraz ettiği tahakkuk fişleriyle) ispatına bağlı olarak yapılabilecektir.
Deprem sonucu zayi olduğu takdir komisyonlarınca tespit olunan mallara ilişkin olarak yüklenilip önceki dönemlerde indirim konusu yapılan katma değer vergileri ile ilgili olarak Katma Değer Vergisi Kanunu 30/c maddesine göre işlem yapılmayacak, diğer bir ifade ile bu mallarla ilgili olup önceki dönemlerde indirilen katma değer vergileri düzeltme yoluyla mükelleflerden istenilmeyecek, henüz indirilememiş olan katma değer vergileri ise takip eden dönemlerde indirilebilecektir.
- Katma Değer Vergisi Matrahının Tespiti
Deprem sonucunda defter ve belgelerinin zayi olduğunu 5 inci bölümde belirtildiği şekilde ispat eden ve afetin meydana geldiği dönem matrahının tespiti için vergi dairesine müracaat eden mükelleflerin;
- Afetin meydana geldiği dönem matrahının takdir edilerek hesaplanan katma değer vergisi tutarlarının belirlenmesinde, 1999 yılı içinde afetin meydana geldiği tarihten önceki dönemlerde verilen katma değer vergisi beyannamelerinin "matrahın oranlara göre dağılımı" bölümünde yer alan tutarlar (farklı katma değer vergisi oranları dikkate alınarak) göz önünde bulundurulacaktır.
- İndirilecek katma değer vergisi tutarının tespitinde, alış ve giderlerin tabi olduğu katma değer vergisi oranları da dikkate alınarak, yukarıda belirlenen matrahlar ve faaliyetin özelliğinin göz önüne alınacağı tabiidir.
- Mükellefin bir önceki dönem katma değer vergisi beyannamesinde yer alan "sonraki dönemlere devreden katma değer vergisi" bulunması ve durumun vergi dairesinden alınan tahakkuk fişi ile belgelenmesi halinde, devreden bu vergi de indirim olarak dikkate alınacaktır.