2/11/1984 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun Bakanlar Kurulu ile Bakanlığımıza yetki veren hükümleri yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş olup, diğer hükümleri 1/1/1985 tarihinde yürürlüğe girecektir.
Katma değer vergisi uygulamasına geçiş döneminin özellikleri dikkate alınarak Kanunun 61 inci maddesinden sonra geçiş hükümlerine yer verilmiştir.
Söz konusu Kanunun geçici 2 ve 3 üncü maddelerinde Bakanlığımıza tanınan yetkiye istinaden açıklığa kavuşturulması gereken hususlar aşağıda belirtilmiştir.
- GEÇİCİ 2 NCİ MADDEYE İLİŞKİN DÜZENLEMELER:
- 1/1/1985 tarihinden önce fatura düzenlenmiş veya ödeme yapılmış olmasına rağmen, teslim işlemlerinin hu tarihten sonra gerçekleştirilmesi halinde uyulacak esaslar :
Bilindiği üzere, Katma Değer Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinin (b) bendi hükmüne göre, malın tesliminden veya hizmetin yapılmasından önce fatura veya benzeri belgeler düzenlenmişse vergiyi doğuran olay meydana gelmiş olmaktadır. Dahilde alınan istihsal vergisinde ise vergiyi doğuran olay teslimdir. Bir malın teslim edilmiş sayılması için, malın mülkiyetinin diğer bir gerçek veya tüzel kişiye intikal etmesi ve malın bu kişiye veya gösterdiği bir yere verilmesi veya gönderilmesi gerekmektedir. Diğer bir ifade ile istihsal vergisine tabi bir mal için fatura düzenlenmiş veya alıcısı tarafından bedeli ödenmiş olsa dahi, bu mal alıeıya veya gösterdiği bir yere verilmedikçe veya gönderilmedikçe vergiyi doğuran olay (teslim) meydana gelmemektedir. Bu bakımdan 1/1/1985 tarihinden önce, istihsal vergisine tabi maddeler için fatura düzenlenmiş veya bedeli ödenmiş olsa dahi, bu maddeler müessesede durduğu müddetçe istihsal vergisi ödenmeyecektir. Söz konusu maddelerin 1/1/1985 tarihinden sonra teslim edilmesi durumunda bu maddeler Katma Değer Vergisi Kanunu hükümlerine göre vergiye tabi tutulacak ve yürürlükten kalkan istihsal vergisine ilişkin hükümler geçerli olmayacaktır.
Diğer taraftan, teslim işlemlerinin 1/1/1985 tarihinden önce yapılmış olması durumunda, fatura veya benzeri belgelerin de bu tarihten önceki bir tarihte düzenlenmesi gerekeceği açıktır. Aksi takdirde Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre gerçek kişilerin gelirleri ile kurum kazançlarının dönemsel olarak tespiti mümkün olmayacaktır. Bu bakımdan 1/1/1985 tarihinden önce teslim işlemlerinin yapılmış olması durumunda söz konusu işlemler, 1984 yılı faaliyeti içerisinde düşünüleceğinden, Katma Değer Vergisi Kanununun konusuna girmemektedir.
- Birden fazla takvim yılına sirayet eden her türlü taahhüt işlerinin 1/1/1985 tarihinden sonra ifa edilen kısmının vergiye tabi tutulmasına ilişkin esaslar:
Kanunun geçici 2 nci maddesinin 2 nci fıkrasına göre birden fazla takvim yılına sirayet eden her türlü inşaat ve taahhüt işlerinin 1/1/1985 tarihinden sonra yapılan kısmı vergiye tabidir. Bu durumda, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte devam etmekte olan söz konusu işlerin tamamı değil, ancak bu tarihten sonra ifa edilen kısmı vergiye tabi olacaktır. Bu nedenle birden fazla takvim yılına sirayet eden her türlü taahhüt işlerini yapan müteahhitlerce 31/12/1984 tarihi itibariyle o güne kadar yapılmış olan işler için hakediş raporu düzenlenecek ve bu rapora istinaden tahakkuk ettirilecek istihkak tutarı katma değer vergisine tabi tutulmayacaktır.
Müteahhitlerce 31/12/1984 tarihi itibariyle hakediş raporunun düzenlenmesinin mümkün olmadığı veya hakediş raporu düzenlenmeyen hallerde, 31/12/1984 tarihinden önce alınan son istihkak tarihi ile 31/12/1984 tarihinden sonra alınan ilk istihkak tarihi arasındaki gün sayısı bulunacak, bu tarihler arasında yapılan iş için alınan istihkak tutarı gün sayısına bölünerek bir günlük istihkak tutarı hesaplanacaktır. 1984 yılına ait gün sayısının bir günlük istihkak tutarı ile çarpılması sonucu 1984 yılına ait istihkak tutarı bulunacak ve bu tutar katma değer vergisine tabi olmayacaktır.
Konuyu bir örnekle açıklarsak :
Müteahhit (A) tarafından 30/11/1984 ile 31/1/1985 tarihleri arasında yapılan iş karşılığı 93.000.000 TL. istihkak alınacağını varsayarsak katma değer vergisine tabi tutulacak istihkak tutarını aşağıdaki şekilde hesaplarız.
31/1/1985 - 30/11/1984 = 62 (istihkaka esas gün sayısı)
93.000.000 : 62 = 1.500.000 TL. (bir günlük istihkak tutarı)
31/12/1984 - 30/11/1984 = 31 (1984 yılına ait gün sayısı)
31 x 1.500.000 = 46.500.000 TL. (1984 yılına ait istihkak tutarı)
93.000.000 - 46.500.000 = 46.500.000 TL. (1985 yılına ait istihkak tutarı)
Bu durumda 46.500.000 TL. istihkak tutarı 1985 yılının ilk vergilendirme dönemine ait beyannameye dahil edilecek ve bu tutar üzerinden hesaplanan katma değer vergisi ödenecektir.
- Geçici 2 nci maddenin 1 ve 2 nci fıkralarında belirtilen işlemlerle ilgili müşterek hususlar:
Geçici 2 nci maddenin 1 inci fıkrası gereğince mal teslimi ve hizmet ifası ile 2 nci fıkrası kapsamına giren işlerin 1/1/1985 tarihinden önce yapılmış olmasına rağmen, mal ve hizmet bedellerinin bu tarihten sonra tahsil edilmesi halinde tahsil edilen bu meblağlar katma değer vergisine tabi tutulmayacaktır.
- PEŞİN TAHSİL EDİLMİŞ KİRA BEDELLERİNİN 1/1/1985 TARİHİNDEN SONRAKİ SÜREYE İSABET EDEN KISMININ VERGİYE TABİ TUTULMASINA İLİŞKİN ESASLAR:
Katma Değer Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin 3/f bendi ile Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesinde belirtilen mal ve hakların kiralanması işlemleri verginin konusuna alınmıştır.
Bu hüküm gereğince mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı 'sahipleri veya kiracıları tarafından kiralanması işlemleri verginin konusuna girmektedir. Ancak, Kanunun 17 nci maddesinin 4/d bendi ile iktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin kiralanması işlemleri vergiden istisna edilmiştir.
Buna göre iktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin (Arazi, bina ve bunlarla birlikte kiralanan mütemmim cüzü ve teferruatı, voli mahalleri ve dalyanlar ile gayrimenkul olarak tapu sicilinde tescil edilen haklar) kiralanması işlemleri katma değer vergisine tabi olmayacak; sadece iktisadi işletmeye dahil gayrimenkullerin kiralanması işlemi vergiye tabi tutulacaktır. Yukarıda sayılan gayrimenkuller dışında kalan ve Gelir Vergisi Kanununun 70 nci maddesinde sayılan diğer mal ve hakların kiralanması işlemleri ise iktisadi işletmeye dahil olsun veya olmasın katma değer vergisine tabi bulunmaktadır.
Kanunun geçici 3 üncü maddesi gereğince de, 1/1/1985 tarihinden önce yapılmış olup, yürürlükten sonraki döneme de sirayet eden kiralama sözleşmelerinde kira bedelinin Kanunun yürürlüğünden önce peşin tahsil edilmiş olması halinde, 1/1/1985 tarihinden sonraki süreye isabet eden kısmının katma değer vergisine tabi tutulabilmesi için, 31/12/1984 tarihine kadarki süreye ait olup, vergilendirme dışında kalacak kira bedelinin hesaplanması gerekmektedir.
Buna göre, yıllık yapılan kiralama sözleşmelerinden toplam yıllık kira tutarı ay veya gün sayısına bölünerek 1984 yılına isabet eden kira tutarı bulunacak ve 1/1/1985'e kadar geçen süre hariç tutularak ve bu tarihten sonra geçerli olmak üzere peşin tahsil edilmiş kira bedeli hesaplanacaktır. Birkaç yıllık yapılan kiralama sözleşmelerinde peşin tahsil edilen kira bedellerinden 1/1/1985 tarihinden sonraya sirayet edenlerinin vergilendirilebilmesi için, öncelikle toplam kira tutarının yıl, ay ve günler itibariyle ayırımının yapılmasına ihtiyaç vardır. Kiralama sözleşmelerinde yıllar itibariyle bir ayırım yapılmışsa bu tutarlar, böyle bir ayırım yapılamamışsa toplam tutarın kiralama süresine yıl, ay ve gün olarak bölünmesiyle bulunacak tutarlar baz alınmak suretiyle peşin tahsil edilen kira bedelinden 1/1/1985 tarihine kadar geçen sürenin yıl, ay ve günler itibariyle toplam kira tutarı hariç tutularak, 1/1/1985 den sonraya sirayet eden peşin tahsil edilmiş toplam kira tutarı hesaplanacaktır.
Katma Değer Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinin 1/h fıkrasına göre, iktisadi işletmelere dahil gayrimenkullerin kiraya verilmesinde vergiyi doğuran olay kullanıma terkle meydana gelmektedir. Kanun gereğince vergilendirme 1/1/1985 tarihinden itibaren yapılacağı için, bu tarihten önce yapılan sözleşmeler için de kullanıma terk edilme tarihi 1/1/1985 olarak kabul edilecektir. Bu tarihte vergiyi doğuran olay meydana gelmiş olup; vergi matrahı da 1/1/1985 tarihinden sonraya sirayet eden süre için peşin tahsil edilen tutar olacaktır. Bu tutar üzerinden % 10 vergi hesaplanıp, Kanunun yürürlük tarihinden sonra gelen ilk beyanname verme süresi içinde beyan edilip ödenecektir. Katma Değer Vergisi Kanununun 8 inci maddesinin 1/h fıkrasında, mal ve hakların kiralanması işlemlerinde mükellef bu mal ve hakları kiraya verenler olarak belirlendiğinden, vergiyi kiraya veren gayrimenkul sahipleri beyan edip süresi içinde ödeyeceklerdir.
Kiralama sözleşmeleri Kanununun yürürlük tarihinden önce yapılmış olup, kira bedellerini de peşin ödemiş olan kiracılardan gerçek usulde katma değer vergisi mükellefi olanlar, Kanunun yürürlük tarihinden sonraki dönemlere isabet eden kira bedeli üzerinden hesaplanarak kiralayana ödeyecekleri katma değer vergisini 1985 yılı ilk vergilendirme döneminde, genel hükümlere göre indirme hakkına sahiptir.