Bakanlığımıza intikal eden olaylardan katma değer vergisi uygulamasında tereddüte düşüldüğü anlaşılan konularla ilgili olarak aşağıdaki açıklamalara gerek duyulmuştur.
- ÖZEL MATRAH TESBİTİ:
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununda değişiklik yapan 3099 sayılı Kanunun 2 nci maddesi ile, Maliye ve Gümrük Bakanlığı özel matrah şekilleri tespit etmeye yetkili kılınmıştır. Bu yetkiye dayanılarak aşağıdaki düzenlemeler getirilmiştir.
- Gazete, dergi ve benzeri periyodik yayınların satışlarında perakende safhaya ait katma değer vergisi, doğrudan perakendeci bayie satış yapan baş bayiler tarafından, bu safhanın karını da ihtiva edecek şekilde hesaplanıp ödenecektir. Bu durumda, sözü edilen yayınların perakende satış fiyatları vergili olarak tespit edilip üzerlerine tek tutar halinde yazılacaktır. Perakendeci bayie satış yapanlar bu tutarı 11'e bölerek vergiyi hesaplayacaklar ve beyan edeceklerdir. bu yayınların perakende satışını yapan gazete bayileri, kendi satışlarında vergi uygulamayacak, katma değer vergisi beyannamesi veriyorlarsa bu neviden satışlarını beyannameye ithal etmeyeceklerdir. Perakendecilerin tüketiciye satışta vergili fiyat üzerinden yapacakları indirimler vergi hesabında dikkate alınmayacaktır. Öte yandan bu yayınların perakendeciye doğrudan satış yapılan safhaya kadar olan (bu safha dahil) teslimleri Katma Değer Vergisi Kanununun genel hükümlerine göre vergilendirilecektir.
- Perakendeci safhanın özel matrah şekillerine göre vergilendirildiği hallerde, iadeler, Katma Değer Vergisi Kanununun 35 inci maddesindeki hükümlere göre işlem görecektir. Perakendecilerin iadeleri, vergili alış bedeli üzerinden gerçekleştirilecek, geri alınan bu mallarla ilgili katma değer vergisi, perakendecinin vergisini hesaplayıp beyan etmekle yükümlü satıcı tarafından düzeltme konusu yapılacaktır.
- TELAFİ EDİCİ VERGİLENDİRME USULÜ:
Kapsam ve uygulama esasları 8 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinde belirlenen telafi edici vergilendirme usulü ile ilgili olarak aşağıdaki açıklamalara gerek duyulmuştur.
- Telafi edici usule tabi katma değer vergisi mükellefleri, "Bu Müessese Telafi Edici Usulde Katma Değer Vergisine Tabidir." ibaresini taşıyan en az (20 cm h 30 cm) ebadında bir levhayı işyerlerinde müşterilerin görebileceği bir yere asmak mecburiyetindedirler.
- Telafi edici vergilendirme kapsamına giren maddelerle, özel matrah şekillerine göre vergilendirilen maddeleri birlikte satanlar telafi edici usulden faydalanabilecektir. Örnek olarak tekel maddeleri satan kuruyemişçiler veya gazete ve dergi satan büfeler veya bakkallar telafi edici usulden faydalanabilecektir.
- Katma Değer Vergisi Kanununda vergi idaresine vergilendirme açısından muhatap olarak kabul edilenler, işletme birimleri değil, vergi konusuna giren işlenilen yapan gerçek veya tüzel kişilerdir. Bir nedenle telafi edici vergilendirme kapsamına giren faaliyetler yanında, ithalat, imalat, toptan satış ve hizmet işletmeciliği yapan mükellefler bu faaliyetleri, perakende satış yapan işyerlerinden ayrı işyerlerinde ve ayrı işletmeler halinde sürdürseler bile telafi edici usulden faydalanamayacaktır.
- Telafi edici usul kapsamına giren "bakkaliye emtiası" esas olarak, yiyecek, içecek, tekel ve temizlik maddelerini içine almaktadır. Ancak bu sayılan maddeler asıl ağırlığı teşkil etmek şartıyla; defter, kalem, silgi ve benzeri kırtasiye maddeleri, çay bardağı, tabak, plastik eşya, elektrik ampulü, pil gibi bir evin günlük ihtiyaçlarına ilişkin maddeleri de satanlar, bu maddeler bakkaliye emtiası çerçevesinde mütalaa edilebileceğinden, telafi edici usulden faydalanabileceklerdir.
- Tuhafiye emtiası kavramına esas olarak; iç çamaşırı, triko, çorap, gömlek, çanta, şemsiye, şapka, kravat vb. aksesuar eşyası tuhafiye hırdavatı, dikiş levazımları, el örgü yünleri (iplikleri), kendi imalatı olmamak şartı ile çeyiz eşyası, el örgüsü masa örtüsü, sehpa ve yatak örtüsü ile benzerleri girmektedir.
- Bu teotiğin yayımına kadar özel matrah şekli tespit edilen gazete, dergi ve bezeri malları satmaları nedeniyle gerçek usulde vergilendirmeye ilişkin işlem yapan mükellefler, tahsil ettikleri katma değer vergisini süresi içinde vergi dairesine beyan edip ödemek şartıyla telafi edici usulde vergilendirmeye tabi olacaklardır. Bu mükellefler telafi edici vergilendirme usulüne giremedikleri günlere ilişkin olarak bir defaya mahsus olmak üzere verecekleri beyannamede sadece sözü edilen malların alış faturalarında gösterilen katma değer vergisini indirim konusu yapabileceklerdir.
- TEMEL GIDA MADDELERİ:
- Katma Değer Vergisi Kanununun 28 inci maddesi gereğince, temel gıda maddeleri için katma değer vergisi nisbetini "0" (sıfır)'a kadar indirmeye Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır.
Bu yetkiye istinaden 28/12/1984 ve 5/1/1985 günlü Resmi Gazetelerde yayınlanan 84/8887 ve 85/8924 sayılı Bakanlar Kurulu Kararları ile;
- Kasaplık hayvanlar, kümes hayvanları, balıklar ve bunların etleri (mamulleri hariç, sakatat dahil),
- Mercimek, bakla, nohut, kuru fasulye (mamulleri hariç),
- Arpa, mısır, soya ve küspeler,
- Yumurta,
- Süt, yoğurt, beyaz peynir (diğer süt mamulleri hariç),
- Buğday, un, ekmek, bulgur, makarna, pirinç,
- Şeker (toz ve kesme),
- Yemeklik katı ve sıvı bitkisel yağlar, tereyağı,
- Taze sebze ve meyveler (mamulleri hariç),
- Her türlü fenni karma yemler (sadece et, süt, balık, yumurta ve bal , üretimi için kullanılanlar),
Temel gıda maddeleri kapsamına alınmıştır. Bu maddeler, 1/4/1985 tarihine kadar "sıfır" vergi nispetine tabi olacak; yani alış ve satışlarında vergi uygulanmayacak, 1/4/1985 ile 30/6/1985 tarihleri arasında % 3, 1/7/1985 tarihinden sonra ise % 6 oranında vergiye tabi tutulacaklardır.
- Listede yer alan yemler kategorisinde münhasıran fenni karma yemler girmektedir. Bu nedenle kepek, razmol ve benzerleri % 10 nispetinde katma değer vergisine tabi olacaktır. Diğer taraftan listede yer alan buğday, arpa, mısır gibi ürünlerin kırılmış halde yem olarak satılması durumunda bu ürünlerin niteliği değişmediğinden asılları gibi işleme tabi tutulacaktır.
- İndirimli vergi nispetine tabi maddelere ilişkin nakliye, depolama ve benzeri hizmetler normal oranda vergiye tabi olacaktır. Bu maddelerin ambalajlarının vergi karşısındaki durumu ise 9 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinin 6 ncı bölümündeki esaslara göre belirlenecektir. Buna göre, geri verilmesi mutad olan ambalaj maddeleri vergiye tabi olmayacak, bu niteliği taşımayanlar veya taşıdığı halde geri dönmeyeceği kesinlik kazananlar normal oranda vergiye tabi olacaktır. Ancak, ambalaj bedeli olarak ayrıca bir bedel tahsil edilmeyen ve ambalajlanarak satılması mutad veya zorunlu malların tesliminde ise, ambalaj maddeleri için ayrıca vergi hesaplanmayacaktır.
- Satıcıların; temel gıda maddeleri kapsamındaki indirimli nispete tabi olan mallarla, normal nispete tabi malları birlikte satmaları halinde, bu mallara tekabül eden satış bedeli toplam satış bedelinden ayırt edilecek ve her gruba, o gruba ait vergi nispeti tatbik edilecektir.
Mesela gerçek usulde katma değer vergisi mükellefi olan bir süpermarketin bir müşterisine 19 Ocak 1985 tarihinde sattığı malların toplam bedeli 10.000 liradır. Bu mal bedelinin 3.000 lirası temizlik malzemesine, 2.000 lirası temel gıda maddeleri dışında kalan mesela kaşar peyniri, bisküvi ve meşrubat gibi gıda maddelerine, 5.000 liralık kısmı, da süt, yoğurt, yemeklik yağ, yumurta kuru fasulye, mercimek, pirinç, kuru soğan, ıspanak, elma, portakal, toz ve kesme şeker ile ekmek gibi temel gıda maddelerine aitse fatura şu şekilde düzenlenecektir.
Temizlik malzemesi |
3.000 Lira |
Katma değer vergisine tabi gıda maddeleri |
2.000 Lira |
Katma değer vergisi |
500 Lira |
TOPLAM |
10.500 Lira |
- TAŞIMACILIK İSTİSNASI:
Katma Değer Vergisi Kanununun 14 üncü maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak, 28/ 12/1984 günlü Resmi Gazete'de yayımlanan 84/8889 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile transit ve Türkiye ile yabancı ülkeler arasında yapılan taşıma işleri vergiden istisna edilmiştir.
- İstisna kapsamına; yabancı bir ülkede başlayıp Türkiye'den geçerek yabancı bir ülkede sona eren, yabancı bir ülkede başlayıp Türkiye'de sona eren ve Türkiye'de başlayıp yabancı bir ülkede sona eren taşıma işleri girmektedir.
- İstisna kapsamına giren taşıma faaliyetlerinin tamamının veya bir kısmının başka taşımacılara yaptırılması halinde, gerek taşıma işini yaptıran, gerekse ikinci derece yüklenici olarak fiili nakliyeyi gerçekleştiren firmanın bu faaliyetleri istisna kapsamına girdiğinden her iki faaliyet de vergiye tabi olmayacaktır. Ancak ikinci derece yüklenicinin taşıma faaliyetinin Türkiye içinde başlayıp bitmesi halinde bu işlerin vergiye tabi olacağı açıktır.
- KAMU KURUM VE KURULUŞLARI, DERNEK VE VAKIFLAR, MESLEKİ KURULUŞLAR:
- Katma Değer Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin 3 üncü fıkrasının (g) bendinde sayılan; genel bütçeye dahil idareler, katma bütçeye dahil idareler, belediyeler ve köyler ile bunların teşkil ettikleri birlikler, üniversiteler, dernek ve vakıflar ile her türlü mesleki kuruluşların kuruluş amaçlarına uygun teslim ve hizmetleri Katma Değer Vergisi Kanunu kapsamına girmediğinden vergiye tabi olmayacaktır. Bu kuruluşlar iktisadi işletme niteliği taşımadığından sahip oldukları gayrimenkullerin kiralanması işlemleri de vergiye tabi olmayacak, ancak Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesi kapsamına giren diğer mal ve hakların kiralanması işlemleri ile bu kuruluşlarca gerçekleştirilen her türlü ithalat vergiye tabi olacaktır. Bu meyanda belediyelerin sahip oldukları gayrimenkulleri kiralamaları vergiye tabi olmayacak, ancak bir iş makinasını kiraya vermeleri vergiye tabi tutulacaktır. Mesleki kuruluşların üyelerinden aldığı kayıt ve tasdik ücretleri de yukarıdaki tespitler gereğince vergiye tabi tutulmayacaktır.
- Öte yandan yukarıda sayılan kuruluşlara ait veya tabi olan veya bunlar tarafından kurulan ve işletilen müesseseler ile döner sermayeli kuruluşlar iktisadi işletme olarak mütalaa edilecek, bunların ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyetleri vergiye tabi olacaktır. Bu çerçevede belediyelere bağlı otobüs, havagazı, su, elektrik, mezbaha, soğuk hava deposu v.b. işletmeler ile döner sermayeleri kuruluşlar istisnalar kapsamına girmeyen faaliyetleri dolayısıyla vergiye tabi olacaktır. Ancak döner sermayeli kuruluşlar çok çeşitli alanlarda faaliyet gösterdiklerinden, bu faaliyetlerin istisnalar kapsamına girip girmediği konusunda tereddüt bulunan hallerde Gelirler Genel Müdürlüğünden görüş, istenmesi gerekmektedir.
- TARİFELİ İŞLERLE BEDELİN BİLETLE TAHSİL EDİLDİĞİ HALLER:
- Katma Değer Vergisi Kanununun 20 nci maddesinin 4 üncü fıkrasında, fiyatı belli bir tarifeye göre tespit edilen işler ile bedelin biletle tahsil edildiği hallerde, tarife veya bilet bedelinin katma değer vergisi dahil edilerek tespit edileceği ve verginin müşteriye ayrıca intikal ettirilmeyeceği hükme bağlanmaktadır. Bu hüküm bedelin tamamının tarifeye dayandığı veya bilet üzerindeki tutardan ibaret olduğu işlemlerde uygulanabilecektir.
Buna göre; tespit edilen tarife dışında veya bilet tutarı dışında bir ücret alınmayan hallerde fiyat katma değer vergisi dahil olarak tespit edilip tek tutar olarak ifade edilebilecektir. Ancak, vergili fiyatların yer aldığı liste, etiket ve benzerlerinde, fiyatlara katma değer vergisinin dahil olduğu belirtilecektir. Bu işletmeler düzenleyecekleri faturalarda, katma değer vergisini, vergili bedeli ile bölerek hesaplayacak ve ayrıca göstereceklerdir. Beyan edilecek vergi fatura ile belgelenmeyen satışlarda toplam hasılat 11'e bölünerek hesaplanacak, bu miktarlara faturalı satışların vergisi eklenecektir. Kuru temizleyiciler, tarife dışında hiç bir ücret almamak kaydıyla lokanta ve kebapçılar, sinemalar, tîyatrolar, stadyumlar ve aynı mahiyetteki yerler bu usulü uygulayabileceklerdir.
- Otobüslerle yapılan şehirlerarası yolcu taşımacılığında, otobüs şirketleri, taşımacılık işini başka otobüs sahiplerine yaptırsalar bile, kendi adlarına kestikleri bütün biletlerle ilgili katma değer vergisini kendileri beyan edeceklerdir. Bilet bedelleri katma değer vergisi dahil olarak tespit edileceğinden, beyan edilecek vergi, toplam hasılat 11'e bölünerek hesaplanacaktır. Öte yandan bağımsız otobüs sahipleri şirkete yaptıkları taşıma hizmetinin bedelini tahsil ederken, tahsilat tutarı üzerinden katma değer vergisi hesaplayacak ve düzenleyip şirkete verdikleri faturalarda göstereceklerdir. Bu şekilde hesaplanan vergi otobüs şirketleri tarafından, yolculardan tahsil edilen katma değer vergisinden genel hükümler çerçevesinde indirilecektir.
- PERAKENDE SATIŞLARDA VERGİ DAHİL FİYAT UYGULAMASI:
Bütün perakende satışlarda perakende satış fiyatının, vergi dahil olarak ifade edilmesi ve etiketlerde vergili tek tutar olarak yazılması mümkün bulunmaktadır. Ancak etiketlerde verginin ayrıca gösterilmemesi halinde fiyatlara katma değer vergisinin dahil olduğunun belirtilmesi gerekmektedir. Bu tür satışlar dolayısıyla düzenlenecek faturalarda ayrıca gösterilmesi gereken katma değer vergisi, vergili satış tutarı 11'e bölünerek hesaplanacak ve faturaya yazılacaktır. Bu uygulamayı yapan işletmeler beyan edecekleri vergiyi hesaplarken perakende satış fişi ile yaptıkları satışları 11'e bölecekler bu miktara, faturalı satışlarda faturada ayrıca gösterilen vergiyi ekleyeceklerdir.
- İLAÇ BEDELLERİ:
- 9 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinde, ilaç bedellerinin vergi dahil olarak tespit edilip ambalajlara yazılacağı, bu satışlarda ayrıca vergi uygulanmayacağı, beyan edilecek verginin toplam hasılat 11'e bölünerek hesaplanacağı açıklanmıştır. Ancak, 31/12/1984 tarihi itibariyle stoklarda bulunan ve vergili olarak satılması gereken ilaçlar, ambalajlarında yazılan fiyatlarına % 10 vergi uygulanarak satılacaktır. Bu uygulama ambalajlarında, fiyata katma değer vergisinin dahil olduğu yolunda bir ibare bulunmayan bütün ilaç satışları için geçerlidir.
- Bilindiği üzere; genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler ve kamu iktisadi kuruluşları ile sosyal güvenlik kurumlarının tedavi yardımından yararlananların ilaç giderleri, yararlananlarla mezkur kamu kurum ve kuruluşları arasında paylaşılmaktadır. Bu ilaçların bedellerine ait katma değer vergisi de aynı oranlara göre paylaşılacaktır. Eczaneler kamu kurum ve kuruluşları ile yararlanıcının paylarını vergili bedel üzerinden ayrı ayrı hesaplayıp tahsil edeceklerdir.