Borçlarını taksit ve tediye süreleri içerisinde ödemedikleri için kendilerine ödeme emri tebliğ edilen borçlarından mal bildiriminde bulunmayanlar hakkında bazı tahsil dairelerince bir muamele yapılmayarak bunların malların haczi muamelesinin mal bildiriminde bulunmalarına talik edildiği anlaşılmaktadır.
6183 sayılı Kanunun 62 nci maddesinin birinci fıkrasında; (Borçlunun, mal bildiriminde gösterilen veya tahsil dairesince tespit edilen borçlu veya üçüncü şahıslar elindeki menkul malları ile gayrimenkullerinden alacak ve haklarından amme alacağına yetecek miktarı tahsil dairesince haczolunur) denilmektedir:
Mezkur hükme göre amme alacağının tahsil takibatında haczin tatbiki için borçlunun behemehal mal bildiriminde bulunması şart değildir. Kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlu muayyen süre içerisinde mal bildiriminde bulunmazsa tahsil dairesince tespit edilen borçlu veya üçüncü şahıslar elindeki menkul ve gayrimenkul malları ile alacak ve haklarından amme alacağını karşılayacak miktarlarının derhal haczi mümkündür. Ödeme emri tebliği üzerine mal bildiriminde bulunmayan borçlunun kanunun 60 ıncı maddesine göre hapsen tazyik edilmesi, borçluya ait malların tahsil dairesince haczine mani değildir.
Bu itibarla, amme alacağını müddeti içerisinde ödemediği için aynı kanunun 55 inci maddesi gereğince kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlu muayyen olan 7 gün içerisinde borcunu ödemediği veya mal bildiriminde bulunmadığı takdirde, bir taraftan hakkında 60 ıncı maddeye göre muamele yapılmakla beraber diğer taraftan da tahsil dairesince tespit edilecek olan malların 62 nci maddeye göre haczedilerek 84 üncü ve müteakip maddelerde açıklandığı şekilde paraya çevrilmesi ve bu suretle amme alacağının tahsilinin sağlanması icap eder.
Mal bildirimi kağıtlarındaki "Borcun ne şekilde ödeneceği" hakkındaki soruya borçlular tarafından, borcun şu kadar müddet içinde ödeneceği veya taksitle ödeneceği veya borcun hiç bir şekilde ödenemeyeceği şeklinde cevaplar verildiği ve bazı tahsil dairelerince de ekseriye bu cevaplara uyularak borçlu hakkında bir takibat yapılmadığı öğretilmiştir.
Malum olduğu üzere mal bildirimi 6183 sayılı Kanunun 59 uncu maddesinin tarifine göre; amme borçlusunun, amme alacağını karşılayacak miktarda, gerek kendi elindeki, gerekse üçüncü şahıslar elindeki menkul ve gayrimenkul malları ile alacak ve haklarının nev'inin mahiyetinin ve miktarlarının veya malı olmadığının ve yaşayış tarzına göre geçim kaynakları ile buna nazaran borcunu ne şekilde ödeyebileceğinin tahsil dairesine yazılı veya şifahi olarak beyan edilmesidir.
Bundan maksat, amme alacağının tahsilini temin için ona karşılık bulmak ve bunu, hem tahsil dairesinin işini kolaylaştırmak, hem de borç karşılığında haczedilecek malları mümkün olduğu kadar mükellefe beyan ettirmek suretiyle yapmaktır. Tahsilat 238 seri numaralı genel yazıda da etraflıca açıklandığı üzere mal bildirimi daima bir servet beyanı değildir. Amme alacağını karşılayacak miktar ve kıymette mal bildirilen borçlunun 59 uncu maddede açıklanan diğer hususları bildirmesine sebep yoktur. Yaşayış tarzına göre geçim kaynaklarını ve buna nazaran borcunu ne şekilde ödeyeceğini bildirecek olanlar borcu karşılayacak değerde mal bildirmeyen borçlulardır. Tahsil dairesinin 62 nci maddeye göre kendisinin yapacağı tetkik ve tahkikler borçluların mali durumlarını öğrenebildiği nispette kolaylaşır. Esasen mezkur maddeye göre, tahsil dairesi sadece mal bildiriminde bildirilen malları haciz ile mükellef değildir. Kendi tespit ettiği malları da haczedebilir. Tahsil dairesi aynı maddeye göre borçlu ile alacaklı am me idaresinin menfaatlerini mümkün olduğu kadar telif etmekle mükellef olduğundan, hangi malın haczedileceğini bizzat kendisi takdir eder ve mal bildirimindeki beyanla da bağlı kalmaz.
Bu sebeple mal bildirimi kağıdına yazılan; borcun şu kadar müddet içinde veya taksitle ödeneceği, yahut ta hiç bir şekilde ödenemeyeceği yolundaki cevap ve beyanlar tahsil dairesini bağlamayacağından, mal bildirimine bu şekilde cevap verenlerin durumlarının tahsil dairelerince iyice tetkiki ile bu beyanlara aykırı kanaatler edinildiği takdirde, borçlunun beyanları ile bağlı kalınmayarak tespit edilecek mallarının haciz ve satışı suretiyle amma alacağının tahsilinin sağlanması ve diğer taraftan da bildirimlerinin doğru olup olmadığının tahkiki sonunda gerçeğe aykırı bildirimde bulundukları anlaşılanlar veya yaşayış tarzları mal bildirimlerine uymayanlar hakkında 6183 sayılı kanunun 111 ve 115 inci maddeleri gereğince muamele yapılması zaruridir.